17-18. yüzyıllarda bütün hızıyla devam eden Kafkas-Rus savaşları 1828 yüzyılından itibaren artarak şiddetlendi. 1859 yılında İmam Şamil’in yenilerek Ruslar’a teslim olmasıyla Kafkasyanın dogusunda yer alan Dağıstan ve Çeçenistan’da savaş sona erdi. Orta ve Batı Kafkaslar’da yer alan Karaçay-Malkarlılar ve Kabardey, Şapsıg, Abzeh, Bjedug, Natuhay, Ubıh gibi Adige (Çerkes) boyları 1864 yılına kadar savaştılar. 

1864 yılında Karaçay’ın kuzey-batısında yer alan Adigey bölgesindeki “Hodz”[1] köyünün Rusların eline geçmesiyle Çerkeslerin Ruslara karsı verdikleri bağımsızlık savaşı yenilgiyle sonuçlandı. Bunun üzerine Karaçay'lar dağlık bölgedeki yurtlarına çekilirken, Çerkesler kitleler halinde Osmanlı topraklarına sürüldüler. Hodz adlı Çerkes köyüne Karaçaylılar “Hoj” adını veriyorlardı. Köyün etrafında Karaçaylıların hayvan çiftlikleri yer alıyordu. Hodz köyünde Çerkeslerle birlikte yasayan Karaçaylı aileler de vardı. Rus ordusunun saldırısı sonucunda Hodz köyü yerle bir edilirken, büyük bir katliam da yapıldı. Öksüz kalan pek çok Çerkes çocuguna Karaçaylılar sahip çıkarak dağ köylerine götürüp yetiştirdiler. Çerkes tarihinin en büyük facialarından biri olan Hodz köyündeki katliamla birlikte Çerkeslerin Ruslara karsı verdikleri kahramanca mücadele Karaçay-Malkar halk edebiyat'nda “Hoj”adlı bir destanın ortaya çıkmasına sebep oldu. Destanın bazı bölümleri söyledir: 

Ullu Hoj’da hayranlık uyandıran bir ihtisam var 
Sabahtan baslayıp aksama kadar kan (savas) var 

Ullu Hoj’da bir muhteşemlik var 
Kadınlar ve kızlar savaşıyorlar 

Ullu Hoj’dan çıkmıştı yedi güzel 
Kamalardan kan damlatan üç güzel 

O üç güzelin biridir Urkuyat 
Rus gâvurlarına avuç avuç kan döküyor 

Karoh oğlu, o köpeğin soyu general 
Çocuklarımızı kuyuya doldurup yakıyor 

Teslim olmayan güzel Çerkes kızlarını 
Çırılçıplak soyup sopalarla dövdürüyor 

Rus askerleri geceden gelip baskın yaptı 
Evlerimize toplardan ateş açtı 

Güzel yetişmiş Ullu Hoj’da tarlalar 
Üzerimize saldırdı azı dişli domuzlar 

Ullu Hoj’da savaşıyorlar düğün-şölen gibi 
Mahvolup yatıyor sehit ölüler koyun gibi 

Bütün kadınlar kızlar savaşa gidiyor 
Hoj köyünde gerçek kan ırmakları akıyor 

Biz Rus çarlıgını içimize sokmazdık 
Yaşadıgımız yer Karaçay gibi kayalık, dağ olsa 

Bundan sonra on yıl daha savaşırdık 
Yaşadıgımız yer deniz olsa, uçurum olsa 

Hoj’un yiğitleri önceden ölmeyip sağ olsa 
Yasadığımız yer Karaçay gibi dağ olsa 

Öksüzlerimiz, Karaçay sana emanet 
Allahtan dileğimiz bize yardım etmedi 

Biz de olmayalım sarı gâvurun (Rus’un) tebası 
Hoj köyüdür yüce Kafkas’ta müslüman yurtlarının Kâbesi 

Hoj (Hodz) köyünün destanı 1864 yılındaki Kafkas-Rus savaşları sırasında Karaçaylılar ile Çerkeslerin nasıl bir kardeslik ve dayanışma içinde olduklarının tarihî belgesidir. Hoj (Hodz) köyünün savunması sırasında kahramanca savasan Adige yigitlerinin hatırası Karaçaylılar arasında bu destanla birlikte günümüzde de yaşamaktadır. Ne yazık ki art niyetli provokatörler bu iki halkı bugün birbirlerine düşman ederek Kafkasya’da çıkar sağlama niyetindedirler.

Karaçay Halk Edebiyatında 1864 Çerkes Soykirimini Anlatan Bir Destan

[1] Hodz köyü Adigelerin Abzeh boyunun yasadıgı bir köydü.

HOJ (HODZ) KÖYÜ DESTANI Dr. Ufuk TAVKUL